Tijdvak 8 – Modern imperialisme

Kenmerkende aspecten:

• De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie

Imperialisme en kolonialisme

Imperialisme is iets wat altijd al bestaan heeft: het veroveren van een zo groot mogelijk rijk. Denk hierbij aan het Romeinse of Perzische Rijk. Kolonialisme komt op vanaf ca.1500 en gaat over de verovering van overzeese gebieden. Het gaat hierbij voornamelijk om de verovering van kustgebieden omdat hier factorijen (handelsposten) gesticht kunnen worden.

Het modern imperialisme gaat verder dan het alleen aanleggen van handelsposten of plantages. Het gaat hier om het overheersen van hele (overzeese) gebieden. Dit houdt ook verband met ontwikkelingen vanuit de moderne tijd (1800-heden).

‘Modern’ imperialisme

Modern imperialisme houdt sterk verband met de industrialisatie:

• Europese landen zijn op zoek naar meer grondstoffen voor hun industrie
• Europese landen zijn op zoek naar afzetgebieden voor hun industrie
• Nieuwe ontwikkelingen leiden tot verbetering in het transport. Denk hierbij aan stoomtreinen, – schepen en de aanleg van het Suezkanaal (1869)
• Door nieuwe ontwikkelingen hebben de Europeanen een militair overwicht

Naast de industrialisatie, houdt ook het (agressief) nationalisme verband met het modern imperialisme. Europese landen zijn erg nationalistisch en streven daarom naar een groter rijk (=veel eer voor het vaderland). Daarnaast zien de Europeanen zichzelf als superieur ras ten opzicht van andere volkeren. Dit ging op den duur gepaard met het idee van de ‘ white man’s burden’ . Dit is een verplichting die het blanke Europa voor zichzelf zag om ‘minder ontwikkelde’ volken te

ontwikkelen.

Het Britse Rijk is het beste voorbeeld van imperialisme in de 19e eeuw. Het wordt gedurende deze periode ook wel ‘ het rijk waar de zon nooit ondergaat’ genoemd. Dit komt omdat de Britten in elk continent koloniën hebben.

Modern imperialisme in de praktijk

Het binnenland van bestaande koloniën wordt nu ook onder controle gebracht van de veroveraar. Hier worden vervolgens nog meer plantages en exploitaties aangelegd.

De Europeanen proberen ook hun invloedssferen steeds verder uit te breiden in landen die zij niet veroverd hebben. Denk hierbij aan speciale verdragshavens in China. Dit waren havens waarin Europeanen bepaalde rechten verkregen met betrekking tot handel etc.

Daarnaast beginnen de Europeanen ook met het veroveren van nieuwe koloniën in bijvoorbeeld Afrika. De strijd tussen Europese landen om delen van Afrika te veroveren wordt ook wel de ‘Scramble for Africa’ genoemd.

Conferentie van Berlijn (1884-1885)

Bij de Conferentie van Berlijn worden er spelregels afgesproken voor het verder verdelen/opeisen van koloniën in Afrika. Hierbij wordt Afrika soms letterlijk per linaal verdeeld. Deze kaarsrechte grenzen zijn vandaag de dag nog steeds terug te zien op de kaart van Afrika. De nieuwe grenzen zorgen ervoor dat Afrika wordt verdeeld in 40 staten terwijl zij voorheen bestonden uit 10.000 verschillende volkeren. Europeanen maken volop gebruik van hun koloniën en proberen er zo veel mogelijk profijt uit te halen. Dit ging vaak ten koste van het welzijn van de oorspronkelijke bevolking (zie afbeelding).