Tijdvak 5 – Begin van de Europese overzeese expansie

Kenmerkend aspect:

• Het Begin van de Europese overzeese expansie

Oorzaken overzeese expansie

• De Europeanen werden gedreven door de zoektocht naar goud en specerijen
• De val van Constantinopel in 1453. De Europeanen hadden nu niet langer vrije doorgang tot Azië over land. Constantinopel was nu namelijk onderdeel geworden van het Ottomaanse Rijk.
• De voltooiing van de Reconquista (1492). In dit jaar werd het laatste stuk van Spanje terugveroverd van de moslims (zie afbeelding). Nu de Reconquista voltooid was zaten echter veel soldaten zonder werk. Om deze reden besloten veel van deze oud-soldaten zeeman te worden en naar ‘de nieuwe wereld’ te varen. Columbus had namelijk in ditzelfde jaar Amerika ontdekt waardoor er veel vraag was naar zeelieden.
• De ontwikkeling van nieuwe navigatiemiddelen in de 14e ene 15e eeuw.

Mijlpalen zeereizen

• De Portugezen bereiken Kaap de Goede Hoop in 1488. Vanaf dit punt begonnen de Portugezen met het stichten van factorijen.
• Columbus bereikt namens Spanje ‘de Nieuwe Wereld’ (Amerika) in 1492. Dit gebeurde op zijn zoektocht naar Indië. Tot aan zijn dood bleef Columbus er van overtuigd dat hij Indië had bereikt en doopte de inheemse bevolking ook om tot ‘Indianen’.
• Vasco de Gama vindt de oostelijke zeeroute naar India in 1498 door om Kaap de Goede Hoop, oostwaarts te varen.
• Magelhean vaart rond de wereld van 1519 tot 1522
• Aan het einde van de 16e eeuw beginnen ook Engeland, Frankrijk en Nederland met zeereizen naar Oost-Azië en stichten daar factorijen.

Spanje en Portugal waren voorlopers op het gebied van zeereizen en wereldontdekkingen. Om oorlog te voorkomen spraken daarom Spanje en Portugal af om de wereld te verdelen. Dit gebeurde onder aandringen van de paus. Een oorlog tussen Spanje en Portugal was immers nadelig voor de christelijke expansie. Andere landen trokken zich vrij weinig aan van deze verdeling op het moment dat zij ook begonnen met zeereizen.

Belangrijkste gevolgen overzeese expansie

• De verovering van overzeese gebieden door Europese machten en stichting van (plantage)koloniën
• Massale sterfte van de inheemse indianenbevolking in de Amerika’s. Dit kwam voornamelijk door de verspreiding van Europese ziektes, maar ook door oorlogen en conflicten.
• Verspreiding van het christendom.
• De uitwisseling van goederen, personen, culturen planten en dieren tussen continenten

Een gevolg van de uitwisseling van goederen, personen etc. was het ontstaan van de driehoekshandel. Deze werkte als volgt: Europeanen kwamen met nijverheidsproducten naar Afrika ➝ Vanuit Afrika werden slaven meegenomen naar de koloniën ➝ Vanuit de koloniën werden koloniale waren meegenomen naar Europa.