Tijdvak 3 – Verspreiding van het christendom en de islam

Kenmerkende aspecten:

• De verspreiding van het christendom in geheel Europa
• Het ontstaan en de verspreiding van de Islam

Splitsing van de christelijke kerk

In het Oost-Romeinse Rijk volgde men het orthodoxe christendom en was de keizer het hoofd van de kerk. In het voormalig West-Romeinse Rijk volgde men echter het rooms-katholieke christendom en was er sprake van de tweezwaardenleer. De tweezwaardenleer is de verdeling van de wereld in twee machtssferen: een wereldlijke en een geestelijke . De Paus is hierbij het hoofd van de kerk en vorsten gaan over bestuur en rechtspraak in hun gebied. De geestelijkheid groeit gedurende deze periode uit tot een aparte stand met voorrechten, net als de adel.

De bekering van Clovis

Een belangrijk moment voor de verspreiding van het christendom in West-Europa was de bekering van Clovis in 496 (zie afbeelding). Clovis was namelijk koning van het Frankische Rijk, een van de grootste rijken van deze periode. Veel van zijn onderdanen volgden het voorbeeld en bekeerden zich tot het Christendom. Clovis mocht nu ook bisschoppen gaan gebruiken in zijn bestuur. Dit was gunstig omdat geestelijken konden lezen en schrijven.

Rond 1000 worden ook vele koningen in Noord-Europa, Oost-Europa en op de Balkan bekeerd tot het christendom.

Missionarissen

Een andere groep die een belangrijke rol heeft gespeeld in de verspreiding van het christendom zijn de missionarissen. Dit waren monniken op ‘missie’ om heidense volkeren (ongelovigen) te kerstenen. In Nederland hebben wij de verspreiding van het christendom te danken aan twee Angelsaksische monniken. De monnik Willibrord leefde van 658 tot 739 en werd de eerste bisschop van Utrecht. Bonifatius kwam ook naar Nederland toe om het Christendom te verspreiden, maar werd in 754 bij Dokkum vermoord door de Friezen.

Hoe overtuig je de massa?

Om het christendom makkelijker onder de heidenen te verspreiden, werden de christelijke en heidense cultuur vermengd. Dit wordt ook wel syncretisme genoemd: het samensmelten van twee culturen. Een goed voorbeeld hiervan is het kerstfeest. Jezus is waarschijnlijk in de zomer geboren, maar deze datum werd verlegd naar 25 december zodat de feestdag samenviel met het Germaanse midwinterfeest. Bij het midwinterfeest werd er vaak gebruik gemaakt van naaldbomen. Dit gebruik is blijven hangen en heeft zich uiteindelijk doorontwikkeld tot de kerstboom zoals wij die kennen.

Het ontstaan van de Islam

In het Midden-Oosten stichtte Mohammed (570-632) de derde monotheïstische godsdienst. Hij probeerde in het begin zijn geloof te verspreiden in Mekka, maar boekte weinig succes. Op dat moment bevonden zich nog veel polytheïstische godsdiensten in de stad die niks van de Islam hoefde te weten. Een nabijgelegen stad, Medina, bekeerde zich echter wel grotendeels tot de Islam. In het jaar 622 werd Mohammed uitgenodigd door Medina om zowel geestelijk als wereldlijk leider te worden. Dit is het punt waarop de islamitische jaartelling begint (Hidjra). Vanuit Medina voerde Mohammed verschillende oorlogen met Mekka en wist uiteindelijk ook de stad in te nemen.

De opvolgers van Mohammed werden kaliefen genoemd en hielden zich bezig met de verdere verspreiding van het islamitische rijk. Dit gebeurde ook in rap tempo. Het Islamitische Rijk bekleedde het Midden-Oosten, Azië, Noord-Afrika en zelfs een deel van Europa

Verklaring snelle verspreiding

Er zijn een aantal factoren die hebben meegewogen in de snelle verspreiding van de Islam;

• De moslims waren geduchte strijders te paard
• Omliggende rijken waren erg zwak
• Moslims waren religieus gemotiveerd
• De Islam was tolerant t.a.v. andersgelovigen

Hierdoor ontstaat er een groot Arabisch-islamitisch rijk. Het rijk valt in 750 uiteen, maar de culturele eenheid (Arabische taak, islam) blijft behouden.